Thuốc hoạt huyết hóa ứ

YHCT quan niệm, khí huyết trong con người phải được lưu thông thì âm dương trong cơ thể mới cân bằng, chức năng các tạng phủ mới bình thường và cơ thể mới khỏe mạnh. Nếu sự lưu thông khí huyết bị trở ngại sẽ dẫn đến bế tắc, gây đau yếu "bất thông tắc thống". Do đó, phép trị của YHCT là làm cho khí huyết được lưu thông "thông bất thống" sẽ hết đau. Tuy vậy, muốn huyết mạch thông suốt còn phụ thuộc vào khí, vì "khí là soái của huyết , "khí có hành" thì "huyết mới hành", "khí tắc thì huyết sẽ bị trệ".

Thuốc hoạt huyết hóa ứ sẽ được vận dụng trong nhiều trường hợp khác nhau như do chính chân huyết bị hư trệ, tức lượng máu trong cơ thể bị thiếu dẫn đến lưu thông kém; hoặc có sự ứ huyết do chấn thương, té ngã hoặc do trong lòng mạch có những mảnh huyết khối cản trở sự lưu thông của máu; cũng có khi là do sự co thắt của chính lòng mạch, lòng mạch bị thu hẹp lại, làm cho khí huyết lưu thông kém; hoặc ứ huyết do nguyên nhân kinh nguyệt không đều, bế kinh của phụ nữ gây ra; hoặc có khi do các khối u, khối nhọt độc chèn ép cơ nhục gây ra…

Xạ hương là chất lấy từ túi xạ của con hươu đực hoặc cầy hương. Xạ hương và một dược tác dụng giải độc, tán kết, chỉ thống trị mụn nhọt sưng tấy, viêm hạch, u cục.

Sau đây là một số trường hợp trị bệnh với thuốc hoạt huyết hóa ứ

Trị chứng huyết hư trệ, kinh nguyệt không đều, đau trướng vùng rốn, huyết khối sau sinh:

Thục địa 9g, đương quy, bạch thược, đào nhân, hồng hoa, mỗi vị 6g, xuyên khung 3g, sắc uống ngày một thang. Một liệu trình 2- 3 tuần. Công dụng: bổ huyết, hoạt huyết, hóa ứ, được dùng trong trường hợp do thiếu máu mà gây ra ứ huyết. Nếu kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh thì uống sau khi hết kinh 1 tuần. Uống vài ba đợt.

Trị chứng đau nhói sườn ngực, tim hồi hộp, khó ngủ, ứ huyết thượng tiêu:

Đào nhân 12g, hồng hoa, đương quy, ngưu tất, sinh địa, mỗi vị 9g; xuyên khung, cát cánh, mỗi vị 4,5g; xích thược 6g, cam thảo, sài hồ mỗi vị 3g, sắc uống, ngày 1 thang, chia 3 lần, sau bữa ăn khoảng 1 giờ 30 phút. Công dụng: hoạt huyết trục ứ, hành khí, chỉ thống. Có thể uống liền 3-4 tuần. Nghỉ 1 tuần có thể uống tiếp. Phương thuốc này có thể sử dụng cho cả trường hợp bế kinh, kinh nguyệt không đều hoặc đau bụng khi có kinh hoặc tai biến mạch máu não ở giai đoạn sau.

Trị bán thân bất toại, miệng mắt méo xệch, chảy dãi, cấm khẩu, di niệu:

Sinh hoàng kỳ 100g, đương quy 6g, xích thược 4,5g, địa long, xuyên khung, hồng hoa, đào nhân, mỗi vị 3g, sắc uống ngày một thang, uống nhiều lần trong ngày. Công dụng: hành khí, hoạt huyết, thông lạc. Có thể uống liền 3-4 tuần, nhất là sau tai biến mạch máu não đã qua sử dụng an cung ngưu hoàng hoàn.

Một dược

Trị bệnh mạch vành và chứng đau thắt ngực:

Đan sâm 30g, xuyên khung, hồng hoa, xích thược, giáng hương, mỗi vị 15g, sắc uống ngày một thang, chia 3 lần trước bữa ăn. Công dụng: hoạt huyết hóa ứ, hành khí, có thể sử dụng liền 3 - 4 tuần, nghỉ 1 tuần rồi uống cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.

Trị mụn nhọt sưng tấy, nhiều mủ, viêm hạch, u cục đau đớn:

Ngưu hoàng 15g, xạ hương 75g, nhũ hương, một dược 50g. Bào chế dạng thuốc hoàn, mỗi lần uống 6g, ngày 1-2 lần trước bữa ăn. Công dụng: giải độc, tán kết, tiêu thũng, chỉ thống. Dùng nhiều ngày liền cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm. Lưu ý không dùng cho phụ nữ có thai và đang cho con bú.

Trị chấn thương té ngã bầm tím, gãy xương, đứt gân đau đớn:

Tam thất, huyết kiệt, hồng hoa, tô mộc, đồng lượng 24g. Tất cả tán mịn, thêm mật ong làm hoàn, ngày uống 3-6g. Công dụng: hoạt huyết, tán ứ, tiêu thũng, chỉ thống, dùng liền nhiều ngày.

GS.TS. Phạm Xuân Sinh