A giao tư âm bổ huyết

A giao là chất keo khô nấu bằng da con lừa (Equus asinus L.), họ ngựa (Equidae). Khi dùng, người ta thường cắt nhỏ các miếng cao; cho vào chảo nóng có vỏ sò hay vỏ hến hoặc bột mẫu lệ (20%), sao miếng a giao phồng rộp lên là được. Thành phần hóa học: trong a giao chủ yếu là các collagen; khi thủy phân cho các acid amin.

Theo Đông y, a giao vị ngọt, tính bình; vào các kinh: can, phế và thận. Có tác dụng bổ huyết, chỉ huyết, tư âm, nhuận phế, an thai. Dùng cho trường hợp thiếu máu nhược sắc, hoa mắt chóng mặt (huyễn vựng), hồi hộp tim đập mạnh, khái huyết, thổ huyết, tiện huyết, kinh nguyệt không đều, xuất huyết và đe dọa sẩy thai, các đốm xuất huyết do giảm tiểu cầu, mất ngủ, tay chân lạnh, cơ địa hay bị cảm cúm. Liều dùng: 6-12g.

A giao được dùng làm thuốc trong các trường hợp:
Bổ huyết, an thần, trị chứng huyết hư, lo phiền, tim hồi hộp mất ngủ: Hoàng liên 3g, a giao 8g, lòng đỏ trứng gà 1 cái, thược dược 12g, hoàng cầm 8g. Sắc nước uống.

Cháo a giao gạo nếp tốt cho người thiếu máu nhịp tim nhanh

Ngưng huyết, cầm máu: Agiao 16g, ngải diệp thán 8g. Sắc uống. Trị chứng huyết hư chảy máu (nôn ra máu, ho ra máu, đi ngoài ra máu, đái ra máu, phụ nữ đang có thai bị chảy máu, băng huyết).
Nhuận phổi, dịu ho: A giao hấp cách thủy 12g, mã đậu linh 8g, ngưu bàng tử 8g, hạnh nhân 12g, gạo nếp 16g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị phế hư, ho khan có đờm lẫn máu.
Tư âm, tức phong: A giao 12g, bạch thược 12g, thạch quyết minh 12g, câu đằng 12g, sinh địa 16g, phục thần 12g, lòng đỏ trứng gà 1 cái, sinh mẫu lệ 16g. A giao hấp cách thủy, lòng đỏ trứng gà cho vào đánh đều. Sắc các vị thuốc khác lấy nước, đổ thuốc sắc vào hỗn hợp a giao và trứng gà, đánh đều, uống nóng. Trị chứng âm hư, thiếu máu không nuôi được cân, gân tay co rút.
Một số món ăn bài thuốc có a giao:
Giao mật thang: A giao 6g, hành củ cả rễ 3 củ, mật mía 2 thìa. Hành củ rửa sạch thái nhỏ cho nước đun sôi, cho a giao (đã sao nướng trước) và mật vào, đun sôi nhỏ lửa, khuấy đều. Uống nóng trước bữa ăn. Dùng cho người cao tuổi bị táo bón.
Cháo nếp a giao tang bạch bì: A giao 15g, tang bạch bì 15g, gạo nếp 100g, đường 8g. Sắc lấy nước tang bạch bì. Gạo nếp nấu cháo. Khi được cháo, cho nước sắc tang bạch bì và a giao vào, đun sôi đều, thêm đường. Dùng cho trường hợp khái huyết, ho khan dài ngày, động thai, băng huyết.

Keo chế từ da lừa cho vị thuốc a giao.

A giao hầm thịt nạc: A giao 6g, thịt heo nạc 100g. Thịt nạc thái nhỏ nấu chín nhừ, cho a giao vào khuấy cho tan, cho ít muối. Dùng cho trường hợp thiếu máu do mất máu.
Cháo a giao bột đậu: Đậu đỏ 100-150g, a giao 12-15g, bột đậu xanh 100g. Đậu đỏ nấu chín kỹ. A giao nướng qua. Hòa bột đậu xanh với lượng nước thích hợp, đun sôi, cho a giao vào khuấy đều. Ăn canh bột đậu a giao, sau đó ăn tiếp cháo đậu đỏ (tất cả đều ăn nóng). Dùng cho trường hợp tay chân tê bại, đau lưng mỏi gối.
Cháo a giao: A giao 15g, gạo nếp 100g. A giao nướng phồng tán vụn; gạo nếp nấu cháo; khi cháo chín cho a giao vào đun sôi, khuấy đều. Ăn nóng (sáng, chiều). Chữa trường hợp huyết hư thiếu máu xanh tái, tim nhịp nhanh hồi hộp, đau đầu chóng mặt, khái huyết thổ huyết và chứng bệnh có xuất huyết.               
Kiêng kỵ: Chứng ứ huyết không dùng được. Người tỳ vị hư nhược, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy dùng nên thận trọng.            

   TS. Nguyễn Đức Quang